• 11 Aralık 2022
• Prof. Dr. Özlem GÜNGÖR TUNÇER
• 0

Alzheimer Hastalığı Evreleri

Hafif, orta ve ağır evre olarak ayrılmaktadır.

Hafif evre:

Hastanın verimliliğini yitirmeye başladığı, yakın çevresi tarafından performans düşüklüğünün farkına varıldığı bir dönemdir. Yakın geçmişe ait olayları hatırlamakta güçlük, aynı soruların tekrarlanması, kelime bulma güçlükleri başlıca özelliklerdir. Bu evrede hasta, yabancı mekanlarda kaybolabilir, araba kullanırken dikkatsizlik, tepkilerde yavaşlama, yönleri karıştırma gibi güçlükler, banka işleri, fatura ödemeleri gibi mali işlerde problem yaşayabilir. Hobiler sürdürülemez olmuştur. Ev işlerini sürdürebilse de, bunlarda eski özenini bir ölçüde yitirmiştir. Kitap okumak ve gazete-TV, güncel olaylara olan ilgisi azalmıştır. Eksikliklerin farkedilmesinin katkısıyla bazı hastalarda depresyon belirtileri görülebilir. Bu dönemde muayenede yakın bellek ön planda olmak üzere, görsel-mekansal bozukluk, uzak bellekte bozulma, adlandırma güçlükleri, dikkat ve soyutlama-planlama becerilerinde bozulmalar gözlenir. 

Orta evre:

Hasta ev dışındaki bağımsızlığını artık yitirmiştir. Yeni öğrenme artık hemen hiç mümkün olamamaktadır. Birinci derece yakınları hakkındaki bilgiyi genellikle korusa da, torunlarının sayısı, isimleri gibi bilgileri karıştırmaktadır. Mevsime ya da günün saatine uygun giysiyi seçmede zorlanma, giyinme sırasında giysilerin sırasını karıştırma gibi güçlükler başlar. Hırsızlık, sadakatsizlik hezeyanları olabilir. Yalnız kalmak istemez. Uyku-uyanıklık ritminde bozulma, gece sık uyanmalar ve gündüz sık uyuklamalar ortaya çıkar. 

Ağır evre:

Hasta eşini, çocuğunu, kendi anne-babasıyla karıştırabilir, aynadaki yüzünü tanıyamayabilir. Giyinmek, yıkanmak, yemek gibi temel günlük yaşam aktiviteleri için tam bir gözetim gerekir. Kelime hazinesi oldukça fakirleşmiştir. Televizyondaki kişiler ile evin içindeymiş gibi konuşabilir. Giderek yürüme ve hareket etme azalır, ilerleyen dönemde oturmak dahi mümkün olmaz, yatağa bağımlı hale gelebilir. İdrar kaçırma giderek belirginleşir. Epileptik nöbetler ortaya çıkabilir. Ağır evredeki hastaların muayenesi son derece güçtür ve bazen mümkün olamayabilir, tonus değişiklikleri, yürüyüş bozuklukları şeklindeki bulgular daha belirgin olarak ortaya çıkmıştır.

Alzheimer hastalığına tanı nasıl konulur? 

Klinik öykü, nörolojik muayene bulguları, nöropsikolojik testler, beyin omurilik sıvısı  biyobelirteçleri tanıda önem taşır. Beyin Manyetik Rezonans (MR) görüntülemesinde; temporal loblarda ve mediyal parietal kortekste atrofi görülebilmektedir. FDG PET, amiloid-PET çalışmaları, yardımcı tanı yöntemi olarak kullanılabilir. 

Alzheimer hastalığının tedavisi nasıl planlanır?

Tedavinin esasını bilişsel fonksiyonlar üzerine semptomatik olarak etki gösteren kolinesteraz inhibitörleri ve memantin oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığında; depresyon, anksiyete gibi duygu-durum bozuklukları sıktır. Depresyon varlığında, öncelikle depresyonu ortaya çıkarabilecek veya şiddetlendirebilecek olan β-blokerler gibi anti-hipertansifler kesilerek daha uygun ilaçlara geçilmeli, anti-depresan grubu  ilaçlar tedaviye eklenmelidir. Anksiyete tedavisinde ise çok gerekmedikçe kognitif depresan etkileri nedeniyle benzodiazepin grubu ilaçlardan kaçınılmalıdır. Hezeyan, halüsinasyon, ajitasyon ve saldırganlığın tedavisinde atipik nöroleptik grup bazı ilaçlar tercih edilebilir.  

Uykusuzluk yakınması olan hastalarda gün batımı sonrası kahve ve çay gibi uyarıcılardan kaçınmak, yatmadan bir süre önce içilecek ılık bir süt önerilebilir. Anti-depresan olan ve sedatif etki gösteren ilaçlar kullanılabilir. Sirkadiyen ritmin düzenlenebilmesi için melatonin veya melatonin reseptör agonisti ilaçlar tedaviye eklenebilir.

Uğraşı rehabilitasyonu, bilişsel performans, işlevsellik ve emosyonel dengenin düzelmesine katkı sağlar.

Işığın azaltılması ve seslerin sakin bir duruma getirilmesi gibi çevresel düzenlemelerin yeme davranışını olumlu yönde etkilediği, banyo ve yemek sırasında müzik dinlemenin ajitasyon ve saldırganlığı azalttığı gösterilmiştir.

Ajitasyon ve saldırganlık varlığında konuyu değiştirme, hastanın dikkatini başka bir yöne çelme ve farklı bir aktiviteye geçmenin etkili olabildiği bilinmektedir, aile bireylerinin ses veya video kayıtlarının dinletilmesi/izletilmesinin de benzer bir sakinleştirici etkisi olduğu görülebilmektedir. 

Alzheimer hastalığında değiştirilebilir risk faktörleri 

Alzheimer Hastalığında değiştirilebilir bazı risk faktörleri vardır, bunların belirlenip düzeltilmesi oldukça önemlidir. Bunlar arasında diabetes mellitus, hipertansiyon, sigara, depresyon, mental ve fiziksel inaktivite, beslenme yetersizliği, obezite ve düşük eğitim düzeyi yer alır.

Alzheimer hastalığında genetik faktörler ne kadar etkilidir?

Tüm olguların, sadece %1-2’si basit Mendelyen kalıtım - otozomal dominant geçişle hastalığa yakalanırlar. Bu hastalar tipik olarak erken başlangıçlı hastalığa sahiptirler.

Alzheimer hastalığından korunmak mümkün mü?

Akdeniz usulü diyetin koruyucu faktör olarak kognitif fonksiyonu geliştirdiği gösterilmiştir. Akdeniz diyeti ile taze sebze ve meyve, tahıl, özellikle balık ve zeytinyağından zengin bir diyet kastedilmektedir.

Zihinsel ve fiziksel aktivitenin ise beyin dokusundaki plastisiteyi aktive ederek, beyin kan dolaşımını ve beyin hücreleri arasındaki bağlantıları arttırarak, enflamasyonu ve amiloid plak formasyonunu azaltarak koruyucu etki gösterdiği tahmin edilmektedir.

Diabet ve hipertansiyonun kontrol altına alınması ile beyin damar hastalığı riskinin kontrolü yine koruyucu önlemler arasında önemli bir yer tutmaktadır.

Ayrıca zengin uyarana maruz kalmanın bilişsel rezervi arttırdığı ve yine okumak, sanatsal faaliyetlerde bulunmak, oyun oynamak gibi zihinsel aktivitelerin de Alzheimer riskini azalttığı düşünülmektedir.

Bilişsel rezervi korumak için en önemli öneriler arasında; yeni bilgiler öğrenmek (yeni bir dil, satranç gibi), yeterli miktarda uyumak, dikkat, konsantrasyon ve hatırlamayı olumsuz olarak etkileyen stresi azaltmak ve aktif sosyal yaşam içinde olmak öncelikle yer almaktadır.